Konflikt Majora Płuta z Polakami.
Poniżej znajdują się fragmenty Pana Tadeusza Adama Mickiewicza i przykładowe zadania pomocnicze.
Fragment 1. Major Płut i Sędzia
«A czy Sędzia — rzekł Major — żółtą księgę czytał?»
«Co to za żółta księga?» pan Sędzia zapytał.
«Księga — rzekł Major — lepsza niż wasze statuty,
A w niej pisze co słowo: stryczek, Sybir, knuty;
Księga ustaw wojennych, teraz w Litwie całéj
Ogłoszonych: już pod stół wasze trybunały!
Podług ustaw wojennych, za takową psotę,
Pójdziecie już to najmniej w sybirną robotę».
«Apeluję — rzekł Sędzia — do gubernatora». [...]
«Apelujcie, ja może wynajdę w potrzebie,
Mospanie Sędzio, dobry kruczek i na ciebie.
Wszak Jankiel, szpieg, którego już rząd dawno śledzi,
Jest twoim domownikiem, w karczmie twojej siedzi.
Mogę teraz was wszystkich wziąć w areszt od razu».
«Mnie — rzekł Sędzia — brać w areszt? jak śmiesz bez rozkazu?»
Zadania pomocnicze do fragmentu:
- Co symbolizuje „żółta księga"? Jaki to kontekst?
- Jaką prawdę o rosyjskiej władzy pokazuje ta rozmowa?
- Jakie archaizmy odnajdujesz w tekście?
- Jakim wierszem został napisany ten fragment?
- Jakie inne romantyczne elementy dostrzegasz w tekście?
Fragment 2. Major Płut i Tadeusz Soplica
[...] Bo ja po oficersku ukarzę panienkę...»
To mówiąc skoczył, chwycił Telimeny rękę,
I szerokim całusem w blade ramię klasnął;
Gdy Tadeusz, przypadłszy z boku, w twarz mu trzasnął.
I całus, i policzek ozwały się razem,
Jeden za drugim, jako wyraz za wyrazem.
Major osłupiał, oczy przetarł, z gniewu blady
Zawołał: «Bunt! buntownik!» i dobywszy szpady,
Biegł przebić. Wtem ksiądz dostał z rękawa krócicę:
«Pal, Tadeuszku! — krzyknął — pal jak w jasną świécę!»
Tadeusz wnet pochwycił, wymierzył, wypalił,
Chybił, ale Majora zgłuszył i osmalił.
Porywa się z gitarą Ryków: «Bunt! bunt!» woła,
Zadania pomocnicze do fragmentu:
- Jakie miejsce zajmuje opisana scena w eposie?
- Jak zachowanie postaci wpływa na ocenę tego bohatera?
- Jak oceniasz postępowanie Tadeusza Soplicy?
- Za pomocą jakich środków językowych autor uzyskał dynamizm w tej scenie?
- Jakie romantyczne elementy dostrzegasz w tekście?
Fragment 3. Zakończenie konfliktu
Klucznik zły, że go Ryków pytaniami dręczył,
Poważnie palec wielki ku ziemi naginał,
A potem machnął ręką, jak gdyby przecinał
Dalszą rozmowę i rzekł: «Klnę się Scyzorykiem,
Że Płut nie wyda! gadać już nie będzie z nikim!» [...]
Aż Ryków rzekł: «Nosił wilk, ponieśli i wilka!»
«Requiescat in pace!» dodał Podkomorzy;
«Już ci — zakończył Sędzia — był w tym palec Boży!
Lecz ja tej krwi nie winien, jam o tym nie wiedział».
Ksiądz porwał się z poduszek i posępny siedział.
Na koniec rzekł, spojrzawszy bystro na Klucznika:
«Wielki grzech bezbronnego zabić niewolnika!
Chrystus zabrania mścić się nawet i nad wrogiem!
Oj Kluczniku! odpowiesz ty ciężko przed Bogiem.
Jedna jest restrykcyja: jeśli popełniono
Nie z zemsty głupiej, ale pro publico bono».
Klucznik głową i ręką kiwał wyciągnioną,
I mrugając powtarzał: «Pro publico bono!»
Więcej nie było mowy o Płucie Majorze;
Nazajutrz daremnie go szukano we dworze,
Daremnie wyznaczano za trupa nagrodę:
Major zginął bez śladu, jak gdyby wpadł w wodę.
Zadania pomocnicze do fragmentu:
- Kto i na jaki temat rozmawia we fragmencie?
- Jaką funkcję pełnią łacińskie wtręty pojawiające się we fragmencie?
- Jakie cechy narratora jesteś w stanie wskazać we fragmencie?
- Jak oceniasz wydarzenia opisane we fragmencie? Czy zgadzasz się z oceną narratora i innych bohaterów?
- Jakie romantyczne elementy dostrzegasz w tekście?
