List w antyku

W trakcie opracowywania zagadnienia zapoznaj się z opracowaniami i wykorzystaj wskazywane w nich konteksty:

Antyk i Biblia - maksymalne opracowanie epoki; Antyk - minimalne opracowanie epoki;

Biblia - opracowanie lektury; Król Edyp - opracowanie lektury; Mitologia grecka - opracowanie.

 

Horacy, Sztuka poetycka (List do Pizonów)

Humano capiti cervicem pictor equinam

 

[…] bierzcie, wy, co piszecie, temat odpowiedni

do sił i ważcie długo, jaki ciężar barki

uniosą, jaki zrzucą, kto trafnie wybierze,

nie zdradzi go wymowa ni układ przejrzysty.

a zaletą układu, jeśli się nie mylę,

jest, by to teraz mówić, co właśnie wypada,

całą resztę na później odkładając śmiało.

także w słowach subtelny, użyciem ostrożny,

autor pieśni wybierze jedno, drugie minie.

właściwie się wyrazisz, jeśli słowo znane

udatnym połączeniem nowość swą objawi.

lecz jeśli nazwą świeżą rzeczy skrytą cechę

wyjawić trzeba, słowem Cetegom nie znanym,

wolno użyć licencji, choć zawsze z umiarem,

a słowo świeżo kute pozyska uznanie,

gdy źródło greckie, z lekką zmianą, bo dlaczego

co mógł Cecyliusz z Plautem, ma Rzymianin wzbraniać

Wergilemu z Wariuszem? czy bez złej zawiści

sam nie mogę co nieco przysporzyć, gdy mowa

Katona i Enniusza nasz język ojczysty

ubogaciła, nowe niosąc rzeczom słowa?

było i będzie wolno nazwę znaczyć czasem.

[…]

wiele słów się odrodzi, co sczezły, a zginą,

co teraz błyszczą sławą, jeśli wymóg taki,

bo on stanowi prawa i normy mówienia.

dzieje królów i wodzów i wojen żałosnych

jakim opisać można rytmem, wskazał Homer;

w wierszach łączonych nie do pary najpierw skarga,

potem także sentencja wotywna się mieści;

[…]

wierszy tragicznych rzecz komediowa nie lubi;

zaś potoczną i godną komedii w trzewiku

pieśń odrzuca opowieść o uczcie Tyesta;

niechże miejsce należne ma gatunek każdy.

[…]

idź za podaniem albo zmyślaj rzeczy spójne,

pisarzu. Achillesa kiedy znów przedstawiasz,

ma być ochoczy, gniewny, surowy i twardy,

łamiący dane prawa, łupiący orężem.

Medea zła, zuchwała, a Ino płaczliwa,

Iksjon zdradziecki, lo błędna, smutny Orest.

gdy temat świeży dajesz scenie i masz śmiałość,

by nową tworzyć postać, niech będzie do końca,

czym była na początku, bacząc na tożsamość,

[...]

 

mądrość jest i początkiem i źródłem pisania.

treść mogą ci ukazać sokratyczne księgi

i słowa chętnie pójdą za powziętym planem.

kto poznał, co ojczyźnie winien, co swym bliskim,

jak rodziców miłować, braci, gości drogich,

co ma czynić senator, a co sędzia, jaką

ma rolę wódz na wojnę idąc, ten z pewnością

potrafi każdą postać oddać i jej cechy.

szanować radzę wzory życia i zwyczaje

uczonemu poecie, stąd brać żywe głosy.

nieraz miejscami celna, z dobrym charakterem

fabuła, choć bez wdzięku, wagi i artyzmu,

lepiej ludzi zabawi i silniej zachwyci

niż wiersze w treść ubogie i dźwięczne błazeństwa.

Grekom dała natchnienie, Grekom dar pięknego

mówienia Muza, bo pragnęli tylko chwały.

chłopiec rzymski się uczy w żmudnych wyliczeniach

podzielić asa na sto części, "niechże powie

synek Albina: gdy od pięciu uncji odjąć

uncję, co będzie? mów już." "asa jedna trzecia."

"oj, umiesz strzec majątku, dodaj uncję, wynik?"

"połowa", gdy raz taka zagnieździ się żądza,

czy można mieć nadzieję, że wiersze powstaną

godne olejku z cedru i skrzyni z cyprysu?

 

chcą nieść pożytek albo zachwycać poeci

lub zarazem przyjemnie mówić i praktycznie.

cokolwiek więc wykładasz, bądź zwięzły, by szybko

umysł uczony chwytał rzecz i chował wiernie;

wszystko co zbędne z serca pełnego ucieka.

rzecz powabnie zmyślona ku prawdzie niech zmierza:

niech nie żąda fabuła, by wierzyć, w co zechce,

by z brzucha Lamii chłopca wydobyć żywego.

centurie starszych ganią rzeczy bezowocne,

pyszni Ramnowie miną cierpkie poematy:

ten wygra, kto połączył pożyteczne z pięknym,

by zachwycić lektora, ucząc go zarazem.

taka książka Sozjuszom profit niesie, morze

przepłynie i poecie długi żywot wróży.

[...]

o, starszy z braci, chociaż i głos rodzicielski

cię formuje i sam się uczysz, co ci powiem,

chowaj w pamięci, w pewnych zawodach znieść można

przeciętność i miernotę: tak więc średni prawnik

i obrońca sądowy, chociaż mu daleko

do wymowy Messali czy wiedzy Aulusa,

jest przecie jakoś w cenie: być średnim poetą

ni ludzie nie pozwolą, ni bogi, ni półki.

[...]

czy pieśń chwalebną tworzy natura czy sztuka,

wiedziono spory: nie wiem, na co by się zdała

nauka bez zdolności czy talent surowy:

rzecz jedna żąda drugiej i łączą się zgodnie.

 

Horacy, Dzieła wszystkie. Pieśni – Pieśń wieku – Jamby – Gawędy – Listy – Sztuka poetycka. Przełożył, wstępem i komentarzem opatrzył Andrzej Lam, wyd II zmienione, Warszawa 1996.